Հյուման ռայթս հաուս Երևանի 2017 թ. տարեկան զեկույց

report_general_2017
Հայաստանում 2017-ին իրավապաշտպանների և իրավապաշտպան ակտիվիստների հետ տեղի ունեցած միջադեպերի դիտարկումները հիմք են արձանագրելու, որ երկրում անբավարար են քաղաքացիների և հանրային խմբերի շահերն ու իրավունքները լիարժեքորեն և ապահով կերպով պաշտպանելու պայմանները։ Հիմնարար աննպաստ գործոններն են իրավապաշտպանների, բնապահպանների, փաստաբանների, լրագրողների ու ԶԼՄ-ների հանդեպ պետական ինստիտուցիոնալ խոչընդոտները, անհավասար վերաբերմունքը և պետական հաստատությունների հետ սերտաճած կառույցների (բիզնես, եկեղեցի, ՀԿ-ներ) կողմից ստեղծվող արգելքները։ Այնինչ Հայաստանը, ստորագրելով ՄԱԿ-ի «Իրավապաշտպանների մասին Հռչակագիրը»1 , առաջնային պարտավորություն և պարտականություն է ստանձնել ոչ միայն պաշտպանել, աջակցել և իրականացնել մարդու բոլոր իրավունքները և հիմնարար ազատությունները, այլև ձեռնարկել անհրաժեշտ քայլեր՝ նպաստելու իրավապաշտպան անհատների, խմբերի և ընկերակցությունների գործունեության իրականացմանը։ Ակնառու է, որ իրավապաշտպանները և հանրային շահերի պաշտպան ակտիվիստները բախվում են ոչ միայն Հայաստանի անկատար դատաիրավական համակարգի և պետության կառավարման հաստատությունների (ՏԻՄ, իրավապահ մարմիններ) առաջացրած խոչընդոտներին, այլև իշխող կուսակցությունների կողմից խրախուսվող խտրականության մշակույթին։ Նրանց որդեգրած գաղափարախոսությունները («ազգ-բանակ» ռազմապաշտական հայեցակարգը, որով փառաբանվում է ուժային-առնակենտրոն էթիկան, և պետական գործերում Հայ առաքելական եկեղեցու միջամտության իրավասության մեծացումը) ևս բացասական հետևանքներ ունեն ՀՀ քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության առանց այն էլ դժվարին գործում։ Բացի դրանից՝ մարդու իրավունքների ոլորտը հաճախ ներկայացվում է իբրև աշխարհաքաղաքական պայքարի ասպարեզ՝ ՌԴ կառավարող համակարգի հակաեվրոպական պրոպագանդան առաջ մղելու, ինչպես նաև ներքին խնդիրներն անտեսելու համար։ Այս պարարտ հողում են գործում վերջին շրջանում թափ առած հակաիրավապաշտպան ակտիվիստները և բիզնես ոլորտի ու կուսակցական շահերի ջատագով ՀԿ-ները՝ հակազդելով և արգելքներ առաջացնելով Հայաստանում իրավապաշտպան շարժման համար: Մյուս կողմից՝ ՀՀ կառավարության հետ համագործակցության շրջանակներում միջազգային պաշտոնական կառույցները հաճախ ընկրկում են, գնում զիջողությունների՝ մարդու իրավունքների առաջնահերթության սկզբունքը Հայաստանում ամրապնդելու գործում և իրենց իսկ կողմից ներկայացվող առաջարկություններն ի կատար ածելու պահանջներում։

Հանրայնորեն տեսանելի ակտիվ գործիչները և իրավապաշտպանները (հատկապես կանանց և ԼԳԲՏ անձանց իրավունքների պաշտպանները, կառավարության կամ պետական մարմինների քաղաքական քննադատները) դառնում են խտրականության, պարսավանքների, ատելության և թշնամանքի թիրախ, ստանում են սպառնալիքներ, հետապնդվում են դատական կարգով։ Հատկանշական է, որ թիրախավորման արշավներն ուղղորդվում են պետական մարմինների, դրանց ներկայացուցիչների, իշխող Հանրապետական կուսակցության և դրանց հովանավորչությունը վայելող լրատվամիջոցների կողմից։ Որպես հետևանք վերջին տարիներին Հայաստանում ծաղկում են կոնկրետ կուսակցական և պետական գործիչների հետ փոխառնչվող, Հայաստանում ՌԴ ստվերային աջակցությամբ ուղղորդված հակաիրավապաշտպան կառույցները և մեծ բիզնեսի շահերը առաջ տանող հասարակական կազմակերպությունները։ Դրանք որոշ դեպքերում հանդես են գալիս իբրև առաջադիմական իրավապաշտպաններ, սակայն առավել հաճախ հայհոյանք, զրպարտություն, ատելության խոսք և սպառնալիքներ են տարածում իրավապաշտպանների հասցեին և իրենց օրակարգով առաջ են մղում տվյալ քաղաքական հոսանքների շահերը՝ ի հաշիվ Հայաստանի քաղաքացիների շահերի և իրավունքների պաշտպանության։

Զեկույցը կարդալ այստեղ
2 Դեկտեմբերի, 2019